Czasem zdarza się, że ludzie nie zwracają zaciągniętych długów nie z powodu braku środków spowodowanych trudną sytuacją finansową, lecz z innych znanych sobie pobudek.
Jak wskazują wyniki badania Moralność finansowa Polaków 2023, zrealizowanego na zlecenie Związku Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, aż 89% mieszkańców naszego kraju twierdzi, że oddawanie długów jest zawsze obowiązkiem moralnym. Co jednak ciekawe, odsetek osób, które wskazały twierdzącą odpowiedź, z roku na rok maleje o 2-3%. W 2016 roku było ich 97%, w 2020 – 90, a w 2023 – 89.
Jakie stosunek mają Polacy np. do posługiwania się czyimś dokumentem tożsamości celem uzyskania kredytu, zwracania uwagi kasjerowi, że wypłacił więcej reszty, niż powinien, czyli pomylił się na swoją niekorzyść czy częstej zmiany rachunków bankowych, by uniknąć zajęcia środków przez komornika?
Posługiwania się czyimś dokumentem tożsamości celem uzyskania kredytu
Choć instytucje finansowe stosują coraz to nowocześniejsze zabezpieczenia, a rząd wprowadza kolejne akty prawne, które mają poprawić bezpieczeństwo konsumentów, skala wyłudzeń kredytów i pożyczek na skradzione personalia wciąż jest bardzo duża. Potwierdzają to dane udostępnione przez Związek Banków Polskich. Jak wskazują, tylko w I kw. 2024 r. odnotowano ponad 3 tysiące prób wyłudzeń kredytów. W praktyce oznacza to, że co 40 minut ktoś posługujący się skradzioną tożsamością próbował wyłudzić pieniądze![1] Wg osób, które wzięły udział w badaniu Moralność finansowa Polaków 2023, posługiwanie się czyimś dokumentem tożsamości celem uzyskania kredytu czy pożyczki online, jest najbardziej nieetycznym ze wszystkich wskazanych w badaniu zachowań. Aż 88,8% Polaków wyraziło opinię, że zachowanie to nigdy nie może być usprawiedliwiane, czasem usprawiedliwia je 4,5% respondentów, często – 4,6% i zawsze – 2,1%.
Jakie argumenty przytaczają osoby, które usprawiedliwiają takie zachowanie? Najczęściej wskazują one brak uczciwości instytucji finansowych (51,0%). Ponad jedna trzecia (35,7%) usprawiedliwia nieetyczne zachowanie trudną sytuacją finansową potencjalnego oszusta, a 13,3% przyznaje, że jest duża szansa na powodzenie takiego działania.
Niezwrócenie uwagi kasjerowi, który pomylił się na własną niekorzyść
Komu z nas choć raz nie zdarzyła się sytuacja, w której kasjer wydał więcej reszty, niż powinien, a co za tym idzie, pomylił się na swoją niekorzyść? Nieco mniej niż dwie trzecie badanych osób (63,5%) uznało, że nigdy nie można usprawiedliwiać sytuacji, kiedy konsument nie zwróci uwagi sprzedawcy i narazi go na straty. Ponad jedna piąta (20,1%) dopuszcza taką możliwość czasami, 11,0% – często a 5,4% – zawsze.
Wśród osób usprawiedliwiających (czasem, często lub zawsze) sytuację, blisko trzy piąte (57%) odnosi się do zasady wzajemności, uważając, że kasjerzy nie zawsze są uczciwi. Ponad jedna czwarta (28%) wskazuje na korzyść, którą może przynieść takie zachowanie, a 15% czuje na takie zachowanie przyzwolenie ze strony otoczenia.
Częsta zmiana rachunków bankowych, by uniknąć zajęcia środków przez komornika
Osoby, które zmagają się z egzekucją komorniczą, często szukają wszelkich możliwych sposobów, aby ochronić swoje środki przed zajęciem. Jednym z najpopularniejszych jest częsta zmiana rachunków bankowych. Co na temat takiego działania sądzą mieszkańcy naszego kraju? Mniej niż połowa (47,2%) badanych osób uznała, że zachowanie to nigdy nie może być tolerowane, 37,2% jest skłonna usprawiedliwić je czasem, nieco mniej niż co dziesiąta (10,8%) – często i 4,8% – zawsze. Wśród racji usprawiedliwiających częstą zmianę rachunków bankowych dla uniknięcia zajęcia środków przez komornika dominującym wskazaniem (74,8%) był brak uczciwości komorników w egzekwowaniu długów. Znacznie mniej (13,2%) respondentów przywoływało argument finansowej opłacalności. Najmniej (12,0%) wskazywało na powszechność tej praktyki, czyli społeczny standard.
Akceptacja nieetycznych zachowań a relacja z instytucjami finansowymi
Autorzy raportu Moralność finansowa Polaków 2023 zaobserwowali ciekawą zależność pomiędzy poziomem akceptacji nieetycznych zachowań a satysfakcją z relacji z instytucjami finansowymi (bankami, firmami pożyczkowymi czy towarzystwami ubezpieczeniowymi). Wyższy poziom akceptacji nieetycznych zachowań deklarują osoby czujące się pokrzywdzone przez instytucje finansowe oraz osoby raczej niezadowolone z ich usług. Mniej skłonni do akceptacji nadużyć są respondenci raczej lub w pełni zadowoleni z usług takich instytucji. Na podstawie wyników można więc przypuszczać, że przyzwolenie społeczne na wykroczenia w obszarze finansów może stanowić odpowiedź na nieetyczne zachowania instytucji finansowych względem konsumentów.
Artykuł powstał we współpracy z vivus.pl
[1] https://zbp.pl/Aktualnosci/Wydarzenia/Konferencja-prasowa-Raport-InfoDOK-I-kw-2024
